Okul Başlangıcında Uyum Süreci, Okul Korkusu ve Ayrılık Kaygısı

Okulun ilk günü yalnızca çocuklar için değil, ebeveynler için de heyecan ve kaygı dolu olabilir. Çocuğunuzun gözlerindeki endişeyi görmek sizde de “Acaba alışabilecek mi?” sorusunu uyandırabilir. Bu noktada unutulmaması gereken şey, uyumun bir süreç olduğudur.

Okul dönemi başladığında çocuklar için yeni bir sayfa açılır. Özellikle anasınıfı ve ilkokul 1. sınıf, çocukların ilk kez uzun süreli olarak ailelerinden ayrıldıkları, yeni kurallar ve sosyal ilişkilerle karşılaştıkları kritik dönemlerdir. Bu sürece “okula uyum süreci” denir. Okula uyum yalnızca akademik başarıya hazırlanmak değil; aynı zamanda çocuğun duygusal olarak kendini güvende hissetmesi, öğretmeniyle bağ kurması, arkadaş ilişkilerini geliştirmesi ve okulun rutinlerine alışması anlamına gelir (Kearney, 2008; Yıldız, 2015).

Çocukların bir kısmı bu süreci heyecanla karşılar. Ancak bazıları için bu, yoğun kaygı ve zorluklarla dolu olabilir. İşte bu noktada en sık görülen sorunlardan ikisi ayrılık kaygısı ve okul korkusudur.

Ayrılık Kaygısı ile Okul Korkusu Arasındaki Bağ

• Ayrılık kaygısı, çocuğun bakım vereninden ayrıldığında ya da ayrılacağında hissettiği yoğun korku ve endişedir. “Ya annem gelmezse?” gibi düşünceler çocuğun zihnini meşgul eder.

• Okul korkusu ise okula gitmeyi reddetme, okul ortamına dair yoğun kaygıdır. Ayrılık kaygısı yaşayan çocuklarda okul korkusu da sık görülür; çünkü okul onlar için “ayrılık” anlamına gelir (Last & Strauss, 1990; Doğan, 2011).

Bu nedenle okul uyumunu değerlendirirken bu iki kavramı birbirinden ayırmak değil, birlikte ele almak gerekir. Yani çocuğun hem ayrılık kaygısına hem de okulun yeni düzenine alışma sürecine destek verilmelidir.

Çocuklarda Uyum ve Kaygının Belirtileri

• Sabahları okula gitmek istememe

• Karın ağrısı, mide bulantısı gibi psikosomatik şikayetler

• Anne-babadan ayrılırken yoğun ağlama veya gitmemek için direnç

• Okulda huzursuzluk, etkinliklere katılmama

• Arkadaş edinmede zorlanma, öğretmene güvenmekte gecikme

Bu belirtiler çocuğun “inatçılığı” değil, gelişimsel uyum sürecindeki kaygısının ve zorlanmasının göstergesidir (Bernstein et al., 1990; Kılıç, 2016).

Velilere Öneriler

1. Duygularını kabul edin. Çocuğun yaşadığı kaygıyı küçümsemeyin. Onu anlamak güven duygusunu artırır.

2. Vedalaşmaları kısa tutun. Uzun vedalar kaygıyı besler.

3. Rutin oluşturun. Sabah hazırlığı, okula gidiş ve okul sonrası düzenli olmalı.

4. Olumlu anıları hatırlatın. Arkadaşlarını, oyunları, öğretmenini anımsatmak uyumu kolaylaştırır.

5. İlk haftalarda okula gitmek istememesi normaldir. Ancak çocuğunuzu evde tutmak yerine küçük adımlarla gitmeye teşvik edin. Küçük başarılarını mutlaka takdir edin.

6. Sabırlı olun. Uyum her çocukta farklı hızda gerçekleşir.

Öğretmenlere Öneriler

• Çocuğu sıcak bir şekilde karşılayın, ismiyle hitap edin.

• Velilerle iletişim içinde olun.

• Çocuğa küçük sorumluluklar verin.

• Grup oyunlarına daha çok yer vererek arkadaşlık kurmasını kolaylaştırın.

• Çocuğun yanına ilk günlerde sevdiği küçük bir nesne almasına izin verin.

• Velinin yanında, çocuğa “Merak etme, annen-baban seni alacak” gibi güvence verici kısa cümleler kurun.

• İlk haftalarda akademik beklentiyi minimumda tutun, önceliği uyuma verin.

Uyum Ne Kadar Sürer?

Çoğu çocuk birkaç gün veya hafta içinde uyum sağlarken, bazıları için bu süreç daha uzun olabilir. Çocuğun mizacı, önceki deneyimleri ve aile-öğretmen desteği süreci doğrudan etkiler (Kearney & Silverman, 1996; Erkan, 2018). Eğer kaygı şiddetliyse ve uzun süre devam ediyorsa profesyonel destek gerekebilir.

Sonuç

Okul uyumu çocuğun gelecekteki akademik ve sosyal başarısının temelidir. Ayrılık kaygısı ve okul korkusu bu sürecin doğal parçaları olabilir. Önemli olan, çocukların bu duygularını anlamak ve doğru destek sunmaktır. Ayrıca bu durumu bir fırsat olarak değerlendirmek gerekir.

Unutmayın, her gözyaşının ardında aslında büyümenin cesareti vardır. Sabırlı, güven verici bir yaklaşım ve veli-öğretmen işbirliği ile çocuklar kısa sürede okula güvenle bağlanabilir.

Bu süreçte zorlandığınızı düşünüyorsanız, Erdemli Psikoloji olarak hem çocuklara hem de ailelere profesyonel destek vermeye hazırız. Birlikte, bu dönemi daha sağlıklı ve güvenli şekilde atlatabiliriz.

Kaynakça

• Bernstein, G. A., Borchardt, C. M., & Perwien, A. R. (1990). School phobia: Patterns of psychiatric comorbidity, familial psychopathology, and behavioral characteristics. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 29(1), 24-30.

• Kearney, C. A. (2008). School absenteeism and school refusal behavior in youth: A contemporary review. Clinical Psychology Review, 28(3), 451-471.

• Kearney, C. A., & Silverman, W. K. (1996). The evolution and reconciliation of taxonomic strategies for school refusal behavior. Clinical Psychology: Science and Practice, 3(4), 339-354.

• Last, C. G., & Strauss, C. C. (1990). School refusal in anxiety-disordered children and adolescents. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 29(1), 31-35.

• Doğan, S. (2011). İlköğretim birinci sınıf öğrencilerinde okul korkusu: Nedenleri ve çözüm önerileri. Milli Eğitim Dergisi, 191, 57-72.

• Erkan, S. (2018). Çocukların okula uyum sürecinde aile ve öğretmen tutumları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(2), 450-465.

• Kılıç, E. Z. (2016). Ayrılık kaygısı ve okul reddi: Klinik özellikler ve tedavi yaklaşımları. Türkiye Çocuk ve Gençlik Psikiyatrisi Dergisi, 23(1), 15-22.

• Öner, N. (2012). Okul fobisi ve ayrılma anksiyetesi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 4(3), 245-260.

• Yıldız, A. (2015). Okula uyum sürecinde çocuklarda gözlenen davranışlar ve öğretmen-veli işbirliği. Eğitim ve Psikoloji Araştırmaları Dergisi, 6(1), 89-105.